เรื่องที่ 199 : ตัวอย่างคดีศึกษาด้านการประกันภัยจากความขัดแย้งรัสเซีย-ยูเครน

 

เพิ่งครบรอบสองปีเต็ม นับแต่วันที่ 24 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2022 ที่ประเทศรัสเซียได้ยกกองกำลังทหารเข้าไปยังภาคตะวันออกของประเทศยูเครน

 

โดยที่ก่อนหน้านั้น ประมาณปี ค.ศ. 2015 ก็ได้เริ่มมีการเตรียมพร้อมกันอย่างเต็มที่ระหว่างกองกำลังสองฝ่ายอยู่แล้ว ในพื้นที่อ่อนไหวเช่นว่านั้น ซึ่งทางฝั่งประเทศยูเครนจะเรียกพื้นที่ส่วนนั้นของตนว่า “Anti-terrorist Operation Zone”

 

ก่อให้เกิดคำถามมากมายว่า

 

ช่วงหลังการรุกรานจริงในปี ค.ศ. 2022 มีความชัดเจนอยู่แล้วที่บริษัทประกันภัยจะปฏิเสธ

 

แต่ถ้าในช่วงก่อนหน้าการรุกรานจริง โดยที่อยู่ในช่วงที่มีการเตรียมพร้อมกองกำลังทางทหารอยู่ในพื้นที่ส่วนนั้น หากเกิดภัยที่คุ้มครองแก่ทรัพย์สินที่เอาประกันภัย

 

บริษัทประกันภัยจะคุ้มครองให้หรือไม่ อย่างไร?

 

ถ้าปฏิเสธ จะเรียกว่า ตกอยู่ในช่วงเหตุการณ์ ภัยสงครามที่ไม่ประกาศ (undeclared war) การลุกฮือของประชาชน (civil unrest) หรือการก่อการร้าย (terrorism acts) ได้หรือไม่?

 

ส่วนตัวสนใจใคร่รู้ถึงผลกระทบทางด้านการประกันภัยจากเหตุการณ์ดังกล่าว ทั้งช่วงก่อนการรุกราน และหลังการรุกรานนั้นเอง และได้ไปอ่านพบตัวอย่างคดีศึกษาสองสามเรื่อง จึงอยากจะนำมาเล่าสู่กันฟังประดับความรู้ครับ

 

เรื่องแรกเป็นคดีระหว่าง AXA Insurance vs Europlast LLC

 

ปี ค.ศ. 2015 ระหว่างการปฏิบัติการทางทหารในพื้นที่อ่อนไหวที่เรียกว่า Anti-terrorist Operation Zone ก่อนหน้าการรุกรานจริง ผู้เอาประกันภัยได้รับแจ้งว่า อุปกรณ์ของตนซึ่งเป็นทรัพย์สินที่ได้เอาประกันภัยไว้ และได้จัดเก็บไว้ในโกดัง ณ หมูบ้านซึ่งตั้งอยู่ในพื้นที่นั้น ภายใต้กรมธรรม์ประกันภัยทรัพย์สินได้ถูกลักขโมยไป ทั้งที่ทางเข้าออกของหมู่บ้านได้ถูกสั่งปิดกั้นด้วยกองกำลังทางทหารอยู่

 

เมื่อผู้เอาประกันภัยได้ไปแจ้งเพื่อเรียกร้องค่าสินไหมทดแทนจากบริษัทประกันภัยของตน กลับได้รับคำปฏิเสธว่า แม้ทรัพย์สินที่เสียหายเป็นทรัพย์สินที่เอาประกันภัย และได้เสียหายจากภัยที่คุ้มครองก็ตาม แต่ได้เกิดขึ้นมาในช่วงระหว่างการปฏิบัติการทางทหาร (military actions) อันตกอยู่ในข้อยกเว้นของกรมธรรม์ประกันภัยฉบับพิพาท  

 

การต่อสู้คดียกแรกในศาลชั้นต้นตัดสินให้ฝ่ายผู้เอาประกันภัยชนะ

 

ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับตัดสินให้ฝ่ายบริษัทประกันภัยชนะ เนื่องด้วยเหตุสุดวิสัย (force majeure circumstance)

 

ศาลพิเศษ (court of cassation) พลิกอีกทีด้วยการตัดสินให้ฝ่ายผู้เอาประกันภัยชนะ เนื่องด้วยเหตุผลหลักที่ว่า ได้มีการตกลงทำประกันภัยกันภายหลังจากการเตรียมพร้อมการปฏิบัติการทางทหารแล้ว

 

ปี ค.ศ. 2016 ในชั้นศาลฎีกา สรุปว่า คดีนี้ได้เกิดขึ้นในพื้นที่อ่อนไหวซึ่งมีการเตรียมพร้อมการปฏิบัติการทางทหารอยู่ อันเป็นช่วงเหตุการณ์ที่ฝ่ายบริษัทประกันภัยไม่อาจรับเสี่ยงภัยได้ตามปกติ จึงตัดสินให้ฝ่ายบริษัทประกันภัยชนะคดีนี้

 

เรื่องที่สองเป็นคดีระหว่าง AXA Insurance vs Avtosan Motors LLC

 

คล้ายคลึงกัน คือ อาคารที่เอาประกันภัยได้ถูกทำลายลงในอาณาเขตพื้นที่การปฏิบัติการทางทหารดังกล่าว

 

ศาลฎีกาก็ตัดสินให้ฝ่ายบริษัทประกันภัยชนะคดีด้วยเหตุผลอย่างเดียวกัน เว้นเสียแต่ฝ่ายผู้เอาประกันภัยได้จัดทำประกันภัยความเสี่ยงภัยทางการเมือง (Political Risks Insurance) เอาไว้

 

เรื่องที่สามเป็นคดีระหว่าง State Savings Bank vs Ukrainian Fire Insurance Co.

 

ธนาคารได้ทำประกันภัยคุ้มครองการผิดนัดชำระหนี้เงินกู้ไว้กับบริษัทประกันภัย ช่วงเหตุการณ์ดังกล่าว ได้มีคำสั่งจากภาครัฐให้ธนาคารผู้เอาประกันภัยหยุดประกอบกิจการชั่วคราวในช่วงเวลานั้น ส่งผลทำให้ลูกหนี้ขาดสภาพคล่อง ไม่สามารถชำระหนี้ตามสัญญาได้อีกต่อไป ธนาคารผู้เอาประกันภัยจึงเรียกร้องให้บริษัทประกันภัยของตนชดใช้ค่าเสียหายตามสัญญาประกันภัย แต่กลับถูกปฏิเสธ

 

คดีได้ถูกนำขึ้นสู่ศาลเพื่อพิจารณาชี้ขาด ศาลสูงก็ได้วินิจฉัยทำนองเดียวกันว่า ฝ่ายบริษัทประกันภัยไม่จำต้องรับผิด เนื่องด้วยมีเหตุแห่งคำสั่งของภาครัฐซึ่งมีผลใช้บังคับทางกฎหมาย อันไม่ใช่ภัยปกติทั่วไปที่ฝ่ายบริษัทประกันภัยจะคุ้มครองให้ได้

 

(อ้างอิง และเรียบเรียงมาจากบทความ Insurance Litigation for Companies Doing Business at the East of Ukraine, 16.05.2017, Vasil Kisil & Partners)

 

ข้อสังเกต

 

ข้อยกเว้นทั่วไปในประเด็นนี้ของกรมธรรม์ประกันภัยปกติจะเขียนไม่คุ้มครองถึง

 

“ความเสียหายไม่ว่าจะเป็นผลโดยตรง หรือโดยอ้อม จาก หรือเป็นผลสืบเนื่องจาก หรือเกี่ยวเนื่องมาจากสาเหตุหรือเหตุการณ์ใด ๆ ดังต่อไปนี้

 

3.1 สงคราม (ไม่ว่าจะได้มีการประกาศหรือไม่ก็ตาม) การรุกราน การกระทำของศัตรูต่างชาติ การกระทำอันเป็นปฏิปักษ์ หรือการปฏิบัติการเยี่ยงสงคราม สงครามกลางเมือง

 

3.2 การกบฎ การปฏิวัติ การก่อรัฐประหาร การยึดอํานาจการปกครอง การช่วงชิงอำนาจ การแข็งข้อ หรือการก่อการกำเริบของเจ้าหน้าที่รัฐ

 

3.3 การกระทำการก่อการร้าย …..”

 

แม้นจะไม่ปรากฏถ้อยคำ “การปฏิบัติการทางทหาร (military actions)” ยกเว้นเอาไว้อย่างชัดเจนก็ตาม เชื่อว่า โอกาสลุ้นคงค่อนข้างลำบาก

 

อย่างไรก็ดี ฝ่ายผู้เอาประกันภัยอาจมีสิทธิลุ้นอยู่บ้าง หากสามารถพิสูจน์ให้ศาลรับฟังได้ว่า ความคุ้มครองของตนไม่ได้มีความเชื่อมโยงกับเหตุการณ์ดังกล่าว แต่ในทางปฏิบัติ ถ้อยคำของกรมธรรม์ประกันภัยมักจะเขียนให้ครอบคลุมทั้งโดยทางตรง และโดยทางอ้อมกำกับไว้อยู่แล้ว โอกาสลุ้นค่อนข้างเหนื่อยเหมือนกัน

 

เว้นแต่ผู้เอาประกันภัยจะได้จัดทำการประกันภัยความเสี่ยงภัยทางการเมือง (Political Risks Insurance)/การประกันภัยความรุนแรงทางการเมือง (Political Violence Insurance) เอาไว้

 

บริการ

 

-     รับบรรยายให้ความรู้ด้านประกันวินาศภัย

-     รับแปลเอกสารกรมธรรม์ประกันภัย (อังกฤษเป็นไทย)

สนใจติดต่อ vivatchai.amornkul@gmail.com

 

อ่านบทความอีกชุดที่น่าสนใจเพิ่มเติมได้ใน พบ-ป(ร)ะ-กัน(ภัย): เป็นเรื่อง เป็นัราว ใน Facebook Meet Insurance ที่ https://www.facebook.com/pomamornkul/